Meer doen? In minder tijd!

In een ‘normale’ lessituatie wordt er vaak veel tijd besteed aan het klassikaal bespreken van het huiswerk en aan de instructie die door de docent gegeven wordt. De docent neemt dan een heel actieve rol aan, terwijl de leerling vrij passief alle informatie tot zich neemt. Dit is raar, want de meeste docenten willen graag zien dat de leerling juist actief is in de les. Wij hebben daarom nagedacht over hoe wij de leerling meer actief kunnen krijgen in onze lessen. Wij zijn gaan nadenken hoe het bespreken van het huiswerk en de instructie op een andere manier plaats kan vinden zodat er in de les meer tijd over blijft voor de leerlingen om aan het werk te gaan met de opgegeven opdrachten. Door de instructie buiten de les te plaatsen is er in de les meer tijd voor de leerling om actief aan het werk te zijn.

Klassenwerk wordt huiswerk.

“Ik hoef nu niet zo lang naar uw uitleg te luisteren als ik het al lang begrepen heb.”

Het huiswerk voor de leerlingen is nu het bekijken van de instructiefilm die op de E.L.O. wordt aangeboden. In een havo 4 wiskunde B groep hebben wij hoofdstuk 3 “Exponentiele functies” behandeld met behulp van Flipping the Classroom. Bij het maken van de instructiefilmpjes is het belangrijk om goed na te denken over de inhoud van de instructie. Een goede instructiefilm moet een goede en heldere verhaallijn hebben en het moet voor de leerling meteen duidelijk zijn waar het over gaat (Mijland, 2012). Er moet rekening gehouden worden met de te verwachten vragen van de leerlingen, omdat directe interactie tussen de leerlingen en de docent niet mogelijk is. Er is voor gekozen om een instructiefilm ongeveer 5 minuten te laten duren. Deze lengte is voor de leerlingen genoeg om de aandacht er bij te houden en geconcentreerd te blijven op de inhoud. Het beeldgebruik mag niet afleiden en dient functioneel te zijn (Evers, 2011). Daar waar nodig is een grafische rekenmachine in beeld gezet. De leerling kan zien op wat voor manier de grafische rekenmachine gebruikt dient te worden. In één instructiefilm is een opgave uitgeschreven op een digibord, om de leerling bewust te maken hoe een uitwerking van een opgave opgeschreven dient te worden. In de laatste instructiefilm is de docent in beeld, maar dit werd als storend ervaren en had geen toegevoegde waarde. De leerlingen geven aan dat ze het prettig vinden de instructie buiten de les te krijgen. De leerlingen kunnen in eigen tempo, op eigen tijd en op eigen manier de instructiefilm één of meerdere keren bekijken (Bergmann, 2012). “Ik hoef nu niet zo lang naar uw uitleg te luisteren als ik het al lang begrepen heb.”
De opdrachten die in de les gemaakt worden sluiten aan bij de inhoud van de instructiefilms.

Huiswerk wordt klassenwerk

Het is maandag 11 november 2013. Vandaag is de eerste les Flipping the Classroom. De leerlingen komen de les in en beginnen meteen te praten over de eerste instructiefilm die ze bekeken hebben. “Mevrouw, het was een mooi filmpje hoor, en was u het die het insprak?” Daarna gaan de leerlingen op hun plek zitten. Deze eerste les ga ik met de hele klas in gesprek over de instructiefilm. Was het duidelijk? Duurde deze instructiefilm niet te lang? Weet je nog waar de instructiefilm over ging? Daarna leg ik uit dat het de komende lessen de bedoeling is dat de leerlingen in groepen van 4 of 5 leerlingen werken die ingedeeld zijn op niveau. In de groep gaan de leerlingen aan het werk met de opdrachten die voor die les gemaakt moeten worden. In het begin is iedereen zelfstandig en rustig aan het werk. Als er vragen zijn stimuleer ik de leerlingen om eerst in hun eigen groep te overleggen of ze gezamenlijk tot een oplossing kunnen komen. Als dat niet lukt stel ik gerichte vragen, om de leerlingen in de groep verder te laten nadenken op weg naar een oplossing. Als de bel gaat zijn de leerlingen allemaal klaar met de opdrachten die in deze les gemaakt moesten worden en lopen ze vrolijk het lokaal uit.
De volgende lessen wordt aan het begin van de les kort gesproken over de instructiefilm of de leerlingen krijgen een opdracht om te kijken wat ze van de instructiefilm hebben onthouden. De leerlingen geven aan dat ze het prettig vinden de instructiefilm thuis te bekijken zodat ze in de les snel aan het werk kunnen met de opdrachten. Er zijn leerlingen die aangeven normaliter thuis niet aan huiswerk toe te komen, maar nu in de les alle opdrachten maken. Ze hebben sinds lange tijd echt weer eens iets gedaan voor het vak wiskunde. Het werken in groepen is in het begin wennen voor de leerlingen, ze zijn geneigd om alles zelfstandig te willen doen en niet gewend om in overleg te gaan met elkaar over de opdrachten. Maar omdat de docent niet de antwoorden geeft, maar meer denkvragen stelt worden de leerlingen gestimuleerd om samen in overleg te gaan. Er is geen enkele leerling die er moeite mee heeft om tijdens de les 30 tot 40 minuten aan het werk te zijn met de opdrachten. De leerlingen vinden het een prettig idee dat ze aan het eind van de les klaar zijn met het ‘huiswerk’ en nu thuis alleen nog maar een instructiefilm hoeven te bekijken. Wel merken ze op dat het belangrijk is de instructiefilm niet te ver voor de les te bekijken, omdat je dan in de les vergeten bent waar de instructiefilm over ging.

Onderzoek

Voor ons onderzoek hebben wij verschillende onderzoeksinstrumenten gebruikt om een antwoord te vinden op de vragen die we ons in dit onderzoek gesteld hebben die genoemd zijn in het schema hiernaast. Om de activiteit van de leerling te meten zijn de lessen op video opgenomen zodat we deze achteraf kunnen observeren en de leerling activiteit kunnen registreren. Aan het eind van de les hebben we het aantal gemaakte opgaven geïnventariseerd. Na de laatste les hebben de leerlingen een enquête ingevuld die ons inzicht geeft in hun ervaringen met de instructiefilm en het werken in groepen in de les. Dit inzicht is leidraad geweest bij de gesprekken die met enkele leerlingen zijn gevoerd. De instructiefilms zijn ook bekeken en beoordeeld door vakinhoudelijke en ervaringskundige experts.

Resultaat

Door met Flipping the Classroom aan de slag te gaan is bereikt dat de leerlingen actief aan het werk zijn voor het vak wiskunde. Uit het onderzoek is gebleken dat 88% van de beschikbare tijd actief, zowel individueel als in de groep, besteed is aan het werken aan de opdrachten. Gemiddeld is 94% van de te maken opdrachten in de les door de leerlingen gemaakt. Aan het eind van de lessenserie lukte het niet iedere leerling om alle opdrachten te maken. Dit kwam niet alleen doordat er soms wat minder activiteit was, maar ook doordat de laatste paragrafen moeilijkere stof behandelen en de leerlingen daar meer tijd voor nodig hebben om deze opdrachten te maken. De inhoud van bijbehorende instructiefilm had beter over twee instructiefilms verdeeld kunnen worden zodat de instructiefilm beter aansluit bij de opdrachten. Toch geven de leerlingen aan dat ze meer doen in minder tijd. Ook het krijgen van instructie buiten de les vinden de meeste leerlingen een groot voordeel. Volgens de leerlingen wordt in de les te veel tijd verspild aan het huiswerk bespreken en uitgebreide uitleg. Hierdoor is de puf er uit aan het eind van de les om nog wat aan het huiswerk te doen. En dan moet het thuis, maar daar komt het er vaak niet van. Op school zijn de leerlingen naar eigen zeggen wel genegen om wat te doen, omdat ze dan toch in de les zitten en “ja, wat moeten we anders, laten we dan maar even nuttig bezig zijn….”.

“Meer doen, in minder tijd!”

Uit ons onderzoek blijkt dat leerlingen meer behoefte hebben aan hulp bij de verwerking van de nieuwe kennis, dan hulp bij instructie. Als een leerling tijdens het maken van de opdrachten een vraag heeft wil hij die graag direct beantwoord hebben. Deze vraag kan dan in de groep, eventueel met hulp van de docent, direct beantwoord worden. Het is hier de taak van de docent om de juiste denkvragen aan de groep te stellen zodat zij verder kunnen met hun leerproces.

De leerling actiever in de les en de rol van de docent is coach in plaats van instructeur. Wat een geweldige uitdaging!

Dit artikel is een verslag van een onderzoek dat de auteurs hebben gedaan in het kader van de hbo-master wiskunde.
Het onderzoek is begeleid door dr. Gerrit Roorda.

 

Henk Hof
Ella Robart
Juni 2014

 

 

Bronnen:
Bergmann, J., Sams, A. (2012). Flip your Classroom: reach every student in every class every day. International Society for Technology in Education Washington D.C.
Evers, J. (2013). Flipping theClassroom. Binnengehaald 2 mei 2013, van http://www.jelmerevers.nl/category/flippingtheclassroom/
Mijland, E. (2012). Alles kan altijd beter. Binnen gehaald op 21 april 2013 van http://alleskanaltijdbeter.blogspot.nl/2012/12/filmpjes-maken-voor-flipping-classroom.html/

 

Artikel in pdf-formaat? klik hier.